4.
Solaris vertelt het verhaal van een planeet die de geest van zijn bezoekers kan lezen. De planeet bindt bezoekers aan zich, door geliefde mensen tot leven te brengen die door de bezoekers zijn verloren, en gemist worden. De catch 22 is dat de planeet niet meer afweet over deze afwezige mensen dan zijn bezoekers zelf.
Dit verhaal kwam uit een Poolse roman geschreven door Stanislaw Lem, en wordt beschouwd als één van de belangrijkste uit de science fiction. Het werd in 1972 onder dezelfde naam verfilmd door de Russische meester Andrei Tarkovsky. Later heeft Steven Soderbergh het verfilmd, en op zulk een slimme manier dat we er achteraf over op straat debatteerden.
Soderbergh’s Solaris is stil en introspectief. Er zijn bepaalde schokken en verrassingen, maar het is niet Alien. Het is een werkstuk over menselijke identiteit. Het denkt niet alleen na over hoe wij met anderen in betrekking staan. Maar hoe we een relatie hebben met onze ideeën over de anderen. Zodat een volledig vals, onmenselijk replica van een dode vrouw ons tot de dezelfde gevoelens kan inspireren als dat de vrouw zelf ooit gedaan had. Het is een interessante eigenaardigheid aan mensen: we voelen dezelfde emoties voor onze ideeën zoals de gevoelens die we voor de echte wereld hebben. Daarom dat we kunnen huilen als we een boek lezen, of verliefd worden op muzikanten. Het idee over menselijkheid draait ons een rad voor de ogen doordat diezelfde menselijkheid veilig verzegeld blijft in miljarden mensen.
Toen ik de originele film van Tarkovsky zag, voelde ik me erin geabsorbeerd, alsof het een spons was. Het was langzaam, geheimzinnig, verwarrend. Soderbergh’s versie is egaler, gemakkelijker leesbaar, maar besteedt voldoende aandacht aan het thema en maakt geen compromissen. Tarkovsky was een genie, maar één die veel geduld van zijn publiek eiste, aangezien hij langzaam naar zijn doel toe werkte. De versie van Soderbergh is hetzelfde verhaal, maar bevrijd van de ernst van Tarkovsky. En Soderbergh’s versie roept één van de zeldzaamste filmemoties op, namelijk ironische spijt.
De diepe ironie hier is dat elk van onze relaties in de echte wereld zo is, zelfs zonder het voordeel van Solaris. Wij kennen de daadwerkelijke, andere persoon nooit. Wat wij weten is de som van alles wat wij denken dat we weten over hem of haar. Zelfs empathie is misschien nutteloos. We denken dat het ons helpt om te begrijpen hoe andere mensen zich voelen, maar misschien vertelt het ons slechts hoe wij zouden voelen, als wij hen waren.